AUTORYTET

Wstęp:

W naszym życiu zachodzi wiele sytuacji, w których mówimy, że ktoś jest dla nas autorytetem. Gdy nie wiem, co to są kwarki, sięgam po odpowiednie hasło w encyklopedii, gdyż uważam, że jego autor to wie, czyli jest dla mnie autorytetem w pewnym obszarze wiedzy. Gdy wszedłem w konflikt z sąsiadem i muszę ten konflikt rozwiązać, a nie potrafimy dogadać się sami, szukam rozjemcy. Ów rozjemca jest dla nas autorytetem w tym sensie, że jesteśmy gotowi uznać jego rozstrzygnięcie. Gdy wierzę w dogmat o Trójcy Świętej, choć dla mojego rozumu jest on daleki od oczywistości, czynię tak, gdyż za autorytet w sprawach wiary uznaję Kościół. Wierzę bowiem, że to sam Bóg upoważnił Kościół do nauczania prawd wiary i że sam Bóg wspiera Kościół w tej misji.

Niniejsza książeczka służy rozeznawaniu takich i pokrewnych sytuacji; sytuacji, gdy mamy do czynienia z osobą lub instytucją, która jest dla nas autorytetem (łac. auctoritas), czyli – idąc za intuicją słownikową – daje nam jakąś radę, mamy dla niej poważanie, ma ona dla nas znaczenie, wpływa na nas lub posiada nad nami jakąś władzę1. Aby nie pogubić się w gąszczu takich sytuacji, potrzebne będą pewne definicje, rozróżnienia i „aksjomaty” – ich sformułowanie jest zadaniem rozdziału pierwszego, który dodatkowo pokaże społeczne znaczenie autorytetu. Dalej, na tym tle, zastanowię się nad rolą, odmianami oraz racjonalnym uznawaniem autorytetów w życiu religijnym – zarówno przy przyjmowaniu wiary chrześcijańskiej (rozdział drugi), jak i przy jej praktykowaniu (rozdział trzeci). W ostatnim rozdziale wrócę do kwestii ogólniejszych i poruszę problem racjonalnego wyboru autorytetów różnego rodzaju. Podam tam pewne porady lub reguły, którymi powinniśmy się kierować zarówno w wyborze autorytetu (spośród rozmaitych pretendentów do niego), jak i w wyborze dominującego autorytetu spośród (już uznanych) autorytetów, które pozostają ze sobą w konflikcie. (...)

Ta publikacja – skierowana do wszystkich, którzy borykają się z kwestią autorytetu (także w kontekście życia chrześcijańskiego) – ma raczej elementarny, popularyzatorski i dydaktyczny charakter. Przypuszczam jednak, że i specjaliści znajdą w niej kilka względnie nowych szczegółów oraz dostrzegą autorski i całościowy szkic problematyki lub zarys teorii. Mam nadzieję, że moje ujęcie autorytetu będzie inspirujące w aspekcie teoretycznym oraz przydatne w praktyce.

Aby uniknąć nieporozumień, zaznaczę jeszcze, że niniejsze rozważania mają charakter filozoficzny. Filozof nie prowadzi badań empirycznych ani nie wykłada doktryny wiary. Jego zadaniem jest raczej wyjaśnić podstawowe pojęcia, którymi się posługujemy, rozróżnić i opisać odpowiadające im zjawiska (dane w najprostszych doświadczeniach), zaproponować stosowną terminologię, zrekonstruować i sprawdzić najlepsze rozumowania w sprawach dla nas najważniejszych, wydobyć związane z nimi problemy oraz podać pewne wskazówki normatywne. Jak zobaczymy, nazwa „autorytet” oznacza bogatą sieć zjawisk, które warto analizować filozoficznie, gdyż odgrywają one doniosłą rolę w życiu ludzkim.

Jacek Wojtysiak, Autorytet, wydawnictwo W drodze, 2025

autor: Jacek Wojtysiak
rok wydania: 2025
liczba stron: 136
format: 110x180 mm
oprawa: miękka ze skrzydełkami